İBADETLERDE NİYETİN YERİ DİL Mİ? KALP Mİ?

Esselamu aleykum ve rahmetullahi ve berakatuhu

     Kardeşlerim, bu yazımızda toplumumuzda doğru olduğu düşünülerek yapılan bir yanlışdan bahsedeceğiz. Bu yanlış çok önemli bir konu olmasına rağmen çok yaygın olarak uygulanmaktadır. Bu bütün amellerimizin geçerli olabilmesi en birinci şart olan niyetle ilgilidir.

     Allah Resulu sallallahu aleyhi ve sellem amellerimizin kabulu için niyetin ne kadar önemli olduğunu vurguladığı hadis şöyledir:

"Ameller ancak niyetlere göredir. Herkese niyetinin karşılığı vardır..." (Buhari, Muslim)

     Bütün amellerimiz, o amelleri yaparkenki niyetimize bağlıdır. Niyet ettiğimiz şeye göre değer kazanır ve sadece onun karşılığını alırız. Amellerimizin kabulu için niyetin yanısıra bir şart daha vardırki o da Allah Resulunun sünnetine uygun olmasıdır.  Onun sünnetine uymayan hiçbir amel Rabbimiz katında makbul değildir. Bunu bize açıklayan hadis ise şöyledir:

Rasulullah sallAllahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:

 “Dine sonradan sokulan her şey bid’attır, her bid’at dalalettir ve her dalalet ateştedir.” (Buhari, Muslim)

     Kardeşlerim herhangi bir ameli yerine getirirken en önemli kural olan niyeti genellikle dilimizle yapmaktayız. Bu yanlış bir uygulamadır. Çünkü ameller çeşit çeşit olduğu gibi o amelleri yerine getiren uzuvlarımızda çeşitlidir. Niyet kalbimizle yerine getirmemiz gereken bir ameldir. Niyetin yeri kalpdir. Bunu niyetin ne anlama geldiğine baktığımızda rahatlıkla görüyoruz.

İSLAM'DA NİYETİN MANASI KALBLE BİR ŞEYE YÖNELMEKTİR

     İmam Nevevi konuyla alakalı şöyle der: “Niyet bir şeyi kasdetmek, onu yapmaya karar vermektir .” (bknz. Feyz’ul-Kadir, 1/30.s.)

     Bir başka eserinde İmam Nevevi yine şöyle der:  "Niyet kasdetmek demektir. Namaz kılan kişi namazın kendisini ve öğle namazı, farz namaz, nafile namaz gibi sıfatları ile ilgili olarak yapması gerekli olan hususları zihninde hazırlayıp bu bilgiler ile birlikte iftitah tekbirine yakın olarak namaza yönelmesidir." (Bunu Şeyh Albani 'Sifatussa lat'un Nebi'de 'Ravzat'ut-Talibin'den nakleder.)

     Allame İbn Kayyim el-Cevziyye meseleyle alakalı olarak şöyle der: "Niyet, bir şeye kasdetme ve karar vermektir . Niyetin yeri kalptir. Lisan ile asla ilişkisi yoktur. Niyet hakkında Allah Resulu (sallAllahu aleyhi ve sellem)'den ve sahabe radiyAllahu anhumadan lisanen söylendiğine dair bir rivayet yoktur. Taharet ve namazın başlangıcında sonradan uydurulan niyet şekilleri vesvese sahiblerine şeytanın telkin ettiği bir zorluktur . O gibi sözlerle şeytan onları orada bekletiyor ve onlara azab ediyor. Niyeti düzeltmek için onları uğraştırıyor. Namazla hiçbir ilişkişi olmadığı halde onu sözle söylemek  için kendini zorluyor. Görürsinki bazıları niyeti tekrar edip durmaktadır.” (bknz.Şeytanın Hileleri, İnsanların Kurtulma Yolları)

     Bu vesvesenin nereden kaynaklandığını Ebu’l Ferec ibn Cevzi şöyle açıklıyor: “Namazın niyetinde vesveseye kapılmak akli bir noksanlıktan veya şeriatı bilmemektendir. Vesvese salt cehaletten kaynaklanır. Vesveseli kimsenin öğle, öğle namazı edamı kazamı edeceğini, farz mı nafile mi kılacağını lafız ve kalbiyle birlikte söylemesi muhaldir ve işi zora sürmektir.” (bknz.İblisin Hileleri/Şeytanın Ayartması. Ebu’l Ferec ibn Cevzi)

     İbn Kayyim alanında bir benzeri olmayan meşhur eseri ‘Zad’ul-Mead’ta niyetle alakalı şöyle der: ”(Allah Resulu sallAllahu aleyhi ve sellem) Namaza kalktığında ‘Allahu Ekber’ derdi [bunu Muslim ve İbn Mace tahric etmiştir]. Bundan önce hiçbir şey söylemez, niyeti asla diliyle telaffuz etmezdi. ‘Allah rizası için falan vaktin dört rekat farzını kıbleye yönelik olarak bana uyan cemaata kıldırmaya yahut uydum hazır olan imama’ demediği gibi ‘eda olarak’, ‘kaza olarak’ ve ‘vaktin farzını kılıyorum’ sözlerini de söylemezdi. Bu bid’atın hiçbir kelimesini, ister sahih, ister zayıf, ister müsned, ister mürsel bir senedle olsun Allah Resulu (sallAllahu aleyhi ve sellem)'den hiç kimse nakletmemiştir. Hatta onun ashabından her hangi birini bunlardan birini söylediği bile nakledilmemiş, ne tabiinden, ne de dört imam bunları hoş görmüştür.”

      İbn Kayyim’in hocası Şeyhulİslam İbn Teymiyye bir fetvasında niyetle alakalı olarak şöyle der: “İslam alimlerinin icmasına göre abdest, gusül, teyemmüm, namaz, hac, tevbe ve diğer ibadetler için niyet dille telaffuz edilmez. (Niyetin) sadece kalple yapılması gerekir. Niyeti dille yapmak sonradan uydurulmuş bir şeydir. Böyle bir şey Allah Resulu (sallAllahu aleyhi ve sellem)'den ve sahabe (radıyAllahu anhum)’dan nakledilmemiştir. Her şeye rağmen ümmet günümüzde bu çirkin bid’atla yüzyüze gelmiştir.” (bknz. Mecmu’ul-Fetava,22/140-141.s.)

     Hanefi alimlerin den Ebu’l İzz el-Hanefi şöyle der: “Niyetin kalple yapılacağına dair dört mezheb imamı ittifak halindedir. Ve bize onlardan niyetin dille yapılacağını şart koştukları rivayet edilmemiştir.” (El-İttiba; El-Kavl’ul-Mubin’den naklen, 62.s.)

     Şeyh AbdulAziz bin Baz şöyle der: “Niyeti dille yapmak bir bid’attır. Allah Resulu (sallAllahu aleyhi ve sellem)’in sünneti niyetin kalb ile yapılması gerektiğini işaret eder.” (bknz. El-Fetava 1/237. s.)

   Başka bir eserinde şeyhe şöyle sorulur: ”Bir çok insanın namaza başlarken sözlü olarak niyet ettikleri ni duyuyoruz . Bunun hükmü nedir? Bu şekilde niyet etmenin aslı varmıdır?”

Cevab: ”Dil ile sözlü olarak niyet etmenin dinde aslı yoktur. Ne Allah Resulu (sallAllahu aleyhi ve sellem) ne de sahabe (radıyAllahu anhum)’dan namaza başlarken dilleri ile niyet ettikleri görülmememiştir. Niyetin yeri kalptir”. (bknz. İslam’ın Beş Şartıyla İlgili Mühim Fetvalar. Şeyh AbdulAziz bin Baz)

     Son olarak Ahmed Ferid “El-Bahrul-Raik” isimli kitabında şöyle der: “Niyetin manası kesinlikle dil ile mekanik bir şekilde  ‘neveytu’ (yani niyet ettim) demek değildir, bilakis kişinin Allah (subhanehu ve teala) tarafından kalbine konulan derin hissin ortaya çıkarılmasıdır.

     Kardeşlerim, alimlerin sözlerinden de rahatlıkla anlaşıldığı gibi niyetin yeri dil değil kalpdir. Niyeti kalble değilde dille söylemek Allah Resulunun sünnetinde bulunmayan ve sonradan ortaya çıkarılan bir bid’attir. Bu sebeple sadece namaz vs. ibadetlerde değil , bütün ibadetlerimizde dille söylenmesi caiz değildir.

     Bugün piyasadaki hemen hemen tüm namaz ve ilmihal kitaplarında niyetin dille söylenmesi gerektiğine dair ibareler vardır. Hatta halk arasında şiirsel bir şekilde niyet şekilleri dahi oluşturulmuştur. Fakat dilimiz bu edebi şekilde sıralanmış sözleri söylerken esas bu ameli yerine getirmesi gereken kalbimiz farklı duygular içinde bulunabiliyor. Hatta bazen kalbimizin bu meşguliyeti dilimize yansıyıp öğlen namazı kılmamız gerekirken dilimiz ikindiye niyet edebiliyor. Çünkü bu dilimizin görevi değildir. Niyetin yeri kalpdir ve ancak kalple yerine getirildiğinde doğru bir amel olur.

     Rabbim hepimizin hem amellerini hemde niyetlerini Resulunun sünnetine uygun kılsın. O’nun sünnetini kalplerimize sevdirsin ve onu yaşamayı bize kolaylaştırsın. Amiiin.