İLAH KAVRAMININ TARİFİ

بسم الله الرحمن الرحيم

Esselamu aleykum değerli kardeşlerim

   Gününüz hayırlı, bereketli ve gerçek hayatımız için bol kazançlı geçsin. Rabbim bizlere kendisine layıkı ile kul olabilmeyi kolaylaştırsın. Amiiin.

   İnsanların tarih boyunca hayatlarında, zihinlerinde ve gönüllerinde ne denli çok ve çeşitli ilahlar tasarladıkları, inandıkları ve itaat ettikleri bilinen bir gerçek. Bu ilahların gerçekten ilahlığı hakettikleri ve ilahlık vasıflarına sahip oldukları ise çok su götürür bir mesele. Bu sebeple bugün ilah kavramı üzerine bir araştırma yapalım ve ilahın ne anlama geldiğine, bir ilahda hangi vasıfların bulunması gerektiğine, insanların yaşamlarında neleri ilahlaştırabildiklerine bir göz atalım istedim. Rabbim bu araştırmayı hepimiz için faydalı kılsın.

İLAH KELİMESİNİN ANLAMI

   Kardeşlerim, biliyorsunuzki İslam’ın aslı olan akide konusunda tevhid ve şirki geçmiş yazılarımızda konu edinmeye çalışmıştık. Şimdiye kadar anlatmaya çalıştıklarımız ve bundan sonra anlatacaklarımızın daha iyi anlaşılabilmesi için ilah kavramının çok iyi tahlil edilmesi ve üzerinde durulması gerekiyor. Çünkü kişi ilah kavramını tam manası ile kavramadan şirki ve tevhidi tam manası ile gerçekleştirmesi mümkün değildir. Hangi davranışları ile tevhidi gerçekleştireceğini ve hangileriyle şirk çukurlarından birine düşeceğini kestiremez.

İlah kelimesinin sözlük anlamı: Isınmak, alışmak, birisine aşırı sevgi ile yönelinen, kulluk edilen, mâbud haline getirilen yani kendisine ibadet edilen, düşkün olunan demektir. Kendisinden türediği 'elihe' fiili; yönelmek, düşkün olmak, kulluk yapmak anlamlarına gelmektedir.

İlah kelimesinin istilahi anlamı: "Kendisine ibâdet edilen, mâbud sayılan her şey, her şeyden çok sevilen, ta'zim edilen kutsal varlık" anlamında kullanılmaktadır. Kendisine ibâdet edilen, üstün sayılan bütün mâbudların (ibadet edilenlerin) ortak adı "ilâh"tır. 

İlâhlık aynı zamanda otoriteyide gerektirir. İlâh, kullarının hayatlarını düzenleyen kurallar koyup onlar için belli haklar belirleyen varlık demektir.

GERÇEK İLAHIN ÖZELLİKLERİ

   Kardeşlerim, kendisine ibadet edilen, yüceltilen, sevilen her varlık ilah olmakla birlikte, ibadeti hak eden gerçek varlık sadece bir tanedir. O da “Allah subhanehu ve teala” dır.  Çünkü Allah subhanehu ve teala; her şeyi yaratan, insanları bir gün bir araya toplayacak olan, öldüren ve dirilten, kendisine güvenilen, yalvarılan, sığınılan, kulunun her halinden haberdar olan, kendisi için zaman ve mekân sınırı bulunmayan ve varlıkların eksikliklerinden bütünüyle uzak olandır. O halde, sadece bütün bunlara gücü yeten "ilâh" tır ve O da bir tanedir. Gerçek ilahda bulunması gereken özelliklerin başlıcalarına göz atalım hep beraber.

GERÇEK İLAH YARATICI ÖZELLİĞİNE SAHİP OLANDIR

 "Ey insanlar! Sizi de, sizden öncekileri de yaratan Rabbinize ibadet ediniz; belki böylece korunmuş olursunuz." (Bakara Suresi, 21. ayet)

   “Hiç yaratanla yaratmayanlar bir olur mu? Bu kadarını da mı anlamıyorsunuz?... Allah’ı bırakıp ta ortak koştukları var ya; hiçbir şey yaratamazlar bilakis kendileri yaratılıyorlar… İlahınız tek bir ilahtır.”  (Nahl, 17,20-22)

   “Sizi tek bir nefisten yaratmış, sonra da ondan eşini meydana getirmiştir. Sizin için hayvanlardan sekiz çift indirmiştir. Sizi analarınızın karınlarında, bir yaratmadan sonra bir diğer yaratmaya geçerek üç karanlık safhada yaratır, işte bunları yapan Rabbınız Allah'tır. Hükümranlık O'nundur. O'ndan başka ilâh yoktur. O halde nasıl olup da O'ndan yüz çevirip başkalarına ibadet edersiniz.” (Zümer,6)

   Gökleri ve yeri hiç yoktan yaratandır, O'nun nereden bir çocuğu olacak? O'nun bir eşi de yoktur. Her şeyi O yaratmıştır ve O, her şeyi hakkıyle bilendir. İşte bu, Rabbınız Allah'tır. O'ndan başka ilah yoktur. Her şeyin yaratıcısıdır. Bu itibarla, yalnız O'na ibadet edin. O. her şeye vekildir." (En’am, 101-102)

GERÇEK İLAH RIZIK VERME ÖZELLİĞİNE SAHİP OLANDIR.

   “Ey insanlar,Allah’ın üzerinizdeki nimetlerini anın. Sizi gökten ve yerden rızıklandıran Allah’tan başka bir yaratıcı var mı? Ondan başka ilah yoktur. O halde,nereye döndürülüyorsunuz.”  (Fatır, 3)

   "(Onlar mı daha ha-yırlıdır) yoksa gökleri ve yeri yaratan ve sizin için gökten bir su indiren mi?' işte biz o su ile, sizin bir ağacını bile bitirmeye gücünüzün yetmediği güzel bahçeler bitirmişizdir, Allah ile birlikte bir de ilah mı? Hayır, onlar doğru yoldan sapan bir kavimdir," (Neml, 60)

   "(Onlar mı daha hayırlıdır.) yoksa mahlûkatı yaratan, sonra onu iade edecek olan ve size hem gökten, hem de yerden rızık veren mi? Allah ile birlikte bir de ilâh mı? (Neml,64)

GERÇEK İLAH TÜM KAİNATIN SAHİBİ VE İDARE EDİCİSİ OLANDIR.

   “Göklerde de tek ilah O’dur, yerde de tek ilah O’dur. Hakim ve Alim de O’dur. (Zuhruf, 84)

   "O, kendisinden başka ilâh bulunmayan Allah'tır. Dünyada ve âhirette hamd, O'na mahsustur; hüküm O'nundur; yine O'na döndürüleceksiniz.

   ( Ey Muhammedi ) De ki: "Allah, kıyamet gününe kadar geceyi üzerinizde devamlı kılsa, Allah'tan başka hangi ilah size bir ışık getirir, haydi söyleyin; hiç işitmiyor musunuz?

     Ve yine de ki: "Allah, kıyamet gününe kadar gündüzü üzerinizde devamlı kılsa, Allah'tan başka hangi ilâh size bir gece getirir de, o gecede dinlenirsiniz, haydi söyleyin; hiç görmüyor musunuz"

    O, geceyi ve gündüzü, içinde dinlenmeniz ve lûtfundan rızık aramanız için size kendi rahmetinden yaratmıştır; belki böylece şükredersiniz. (Kasas,71-72-73)

KULLARI ÜZERİNDE TEK TASARRUFA SAHİP OLANDIR.

   (Ey Muhammed onlara) de ki: Allah kulaklarınızı ve gözlerinizi alsa, kalplerinize de mühür vursa, Allah'tan başka onu size geri getirecek ilâh kimdir?" Bak, nasıl değişik değişik deliller getiriyoruz? Böyle olduğu halde, onlar yine de yüz çeviriyorlar. ( En’am, 46)

    “Allah “iki ilah edinmeyin” dedi. İlah sadece bir tanedir. O halde sadece benden korkun.”  (Nahl,  51)

GERÇEK İLAH HÜKMETME YETKİSİNE SAHİP OLANDIR

  “De ki; Ey Allah’ım, sen sahibi olduğun mülkünde istediğine iktidar verir istediğinden alırsın; dilediğine izzet verir, dilediğini zelil kılarsın.”  (Al-i İmran, 26)

“Hakiki hükümdar olan Allah üstündür, yücedir. O’ndan başka ilah yoktur. Arş-ı A’la’nın maliki O’dur.”  (Mü’minun, 116)

   “De ki; İnsanların Rabbine, insanların melikine, insanların ilahına sığınırım…”  (Nas, 1-3)

   “Herkesin ortaya çıktığı ve hiç kimsenin sırrının Allah’a gizli kalmadığı gün, “Şimdi, hükümranlık kimindir?” denir. Bunun cevabı, “gücü herkese yeten tek Allah’ındır” dan başka bir şey olmaz.”  (Mü’min, 16)

   Kur'ân-ı Kerim'e göre, yer, gök ve ikisinde olan her şey, bir olan Allah'ındır. Yoktan var eden yalnızca O'dur. Bütün nimetler O'nun elindedir. Sonsuz güç ve kuvvet yalnızca O'nundur. Bütün işler yani kader O'nun elindedir. Yerde ve gökte olan her şey isteyerek veya istemeyerek O'na boyun eğer. Her şey O'nu tesbih eder (O'na ibâdet eder, O'nu zikreder). Yerde ve gökte yalnızca O'nun hükmü geçer. O'nun bir benzeri ve eşi yoktur. Hiç bir şey O'nun dengi olamaz. O'nun Rabliğinin, ilâhlığının, hükmünün, yaratıcılığının ortağı ve yardımcısı yoktur. O hiç bir şeye muhtaç değildir. Mutlak anlamda yardım edici O'dur, mutlak anlamda ceza verici yine O'dur. O, gerçek ve mutlak olan yegâne 'ilâh'tır ve O'ndan başka ilâh yoktur.

   İslâm, bu sıfatları taşıyan Rabbe, Allah demiştir. Bu isim ilâh kavramından farklıdır. Benzeri, eşi, ortağı, çoğulu, olmayan bir Allah kavramı. Bu, kâinatın sahibi, mutlak yaratıcı ve azamet sahibi 'ilâhın' özel adıdır. İnsanlar bir çok ilâhlar düşünmüşlerdir, düşünebilirler de; ama 'Allah' birdir ve O'nun hakkında başka türlü düşünmek de mümkün değildir. Allah, hem ilâhlık (ulûhiyet), hem rablık (rubûbiyet), hem hâkimlik (hâkimiyet), hem de meliklik (mülûkiyet) sıfatlarına, işlevine sahiptir.

GERÇEK İLAHIN TEKLİĞİNE DELİL

   “Sakın Allah'la beraber başka bir ilâha ibadet etme; zira O'ndan başka ilâh yoktur. O'ndan başka her şey yok olacaktır.” (Kasas, 88)

   “Eğer gökte ve yerde Allah’tan başka ilahlar olsaydı kainat nizamı alt üst olurdu. Arşın (yani kainatın saltanat tahtının) rabbi olan Allah, onların vasfedegeldiklerinden münezzehtir. O, yaptıklarından sorulmaz, onlar ise sorulurlar.”    (Enbiya, 22)                                                                                                                 

   “Allah ne bir evlad edinmiş ve ne de O’nunla birlikte bir ilah vardır. Eğer böyle olsaydı her ilah yarattıklarıyla ayrılıp müstakil olur ve her biri birbirine üstün gelmeye çalışırdı.”  (Mü’minun, 91)

   “Ey peygamber de ki: Onların dedikleri gibi, eğer Allah’la birlikte başka ilahlar olsaydı ,arşın sahibinin hakimiyetini ele geçirmek için çareler ararlardı. Onların söyleyegeldiklerinden Allah yüce ve münezzehtir.”  (İsra, 42-43)

   Yani, her ilâh başka bir şey dilerdi. Her ilâh diğerinden farklı bir şey yapmak, bağımsız olduğunu ve egemenliğini göstermek isterdi. Bunun sonucunda da bütün kâinat yerle bir olurdu. Halbuki kâinatta muazzam bir düzen vardır. Öyleyse bütün kâinata hükmeden ilâh tekdir ki, O da Allah'tır. Bütün evren, içindeki varlıklarla birlikte, gücü her şeye yeten, bilgisi her şeye ulaşan bir İlâh'ın kontrolündedir. İnsanlar bu İlâh'a yönelirler, O'na duâ ederler. Korkuları bu İlâh'tandır, güvenleri de bu İlâh'adır. Bu İlâh'a her şeyiyle bağlıdırlar, O'nu her şeyden çok severler. Elbette bu ilâh âlemlerin Rabbı olan Allah'tır. "Lâ ilâhe illâllah" kelimesinde belirtildiği gibi, Allah'tan başka hiç bir ilâh yoktur.

   Şimdi düşünelim kardeşlerim, biz kimleri seviyoruz? Kimlerden korkuyoruz? Kimlerden yardım bekliyoruz? Kimlerden şifa taleb ediyoruz? Kimleri rızkımızın vericisi olarak görüyoruz? Kimlerin bizi yanımızda olmasalarda görüp duyduklarına inanıyoruz. Hayatımızı kim düzenliyor? Kimin koyduğu kurallara göre yirmi dört saatimizi geçiriyoruz? Tüm bu sorulara cevap olarak “Allah” diyebiliyorsak işte o zaman ilahımız "Allah'tır". Siz kaç tanesine bu cevabı verebildiniz?